Czy wiesz, że pies asystujący może nie tylko prowadzić niewidomego, ale też ostrzec przed zawałem lub przerwać atak paniki? Te wyjątkowe zwierzęta wspierają osoby z różnymi niepełnosprawnościami – od problemów ruchowych po epilepsję. Ale nie każdy może je otrzymać. Decyduje orzeczenie o niepełnosprawności, stabilna sytuacja życiowa i… brak alergii na sierść.
Grupy docelowe psów asystujących
Psy asystujące to niezwykli pomocnicy dedykowanym konkretnym grupom osób z niepełnosprawnościami. Najczęściej wspierają niewidomych i niedowidzących – pies przewodnik omija przeszkody, prowadzi przez skrzyżowania i ułatwia samodzielne poruszanie się. Osoby niepełnosprawne ruchowo korzystają z psów serwisowych, które podają przedmioty, naciskają przyciski czy otwierają drzwi.
Dla głuchych i niedosłyszących przeznaczone są psy sygnalizujące dźwięki – reagują na dzwonek do drzwi, alarm pożarowy lub płacz dziecka. Specjalną grupę stanowią psy wykrywające ataki chorób: wyczuwają zbliżający się napad epilepsji, wahania poziomu cukru u diabetyków lub zwiastun zawału serca.
Wymagania formalne dla kandydatów
Aby ubiegać się o psa asystującego, konieczne jest aktualne orzeczenie o niepełnosprawności potwierdzające schorzenie. Kandydat musi mieć ukończone 18 lat – w przypadku młodzieży wymagana jest pisemna zgoda opiekunów prawnych oraz ich deklaracja wsparcia w opiece nad zwierzęciem.
Kluczowa jest stabilna sytuacja życiowa: mieszkanie dostosowane do potrzeb psa, stałe źródło utrzymania (np. renta, praca) oraz brak długotrwałych wyjazdów uniemożliwiających regularną opiekę. Organizacje sprawdzają też motywację kandydata i gotowość do współpracy podczas szkoleń.
Procedura kwalifikacyjna
Proces rozpoczyna się od złożenia wniosku do certyfikowanej organizacji (np. Fundacji Labrador Pies Przewodnik). Następnie kandydat przechodzi wywiad środowiskowy i ocenę psychologiczną – sprawdza się m.in. zdolność do przewidywania potrzeb psa i radzenia sobie w stresowych sytuacjach.
Po zakwalifikowaniu trwa dopasowanie psa do potrzeb – organizacje biorą pod uwagę temperament zwierzęcia, rozmiar oraz specyfikę niepełnosprawności. Ostatni etap to wspólne szkolenie (zwykle 2-3 tygodnie), gdzie uczą się współpracy w codziennych zadaniach.
Przeciwwskazania do otrzymania psa
Nie każdy może zostać opiekunem psa asystującego. Przeciwwskazaniem są silne alergie na sierść, które uniemożliwią wspólne mieszkanie. Wykluczają też ciężkie zaburzenia psychiczne (np. agresja, psychozy) – pies wymaga spokoju i konsekwencji w działaniu.
Problemem bywa brak wsparcia bliskich – jeśli kandydat mieszka sam i nie ma siły na codzienne spacery czy wizyty u weterynarza, organizacje mogą odmówić przekazania psa.
Rodzaje psów asystujących i ich specjalizacje
Każdy pies asystujący ma ściśle określone zadania:
- Przewodnicy – prowadzą osoby niewidome, omijają przeszkody, zatrzymują się przed krawężnikami.
- Psy serwisowe – podnoszą przedmioty, pomagają w ubieraniu się, włączają światło.
- Sygnalizatory dźwięków – informują o dzwonku do drzwi, budziku lub sygnale ewakuacyjnym.
- Psy medyczne – ostrzegają przed atakiem padaczki, hipoglikemią lub zbliżającym się zawałem.
Nowością są psy dla osób z PTSD – potrafią przerwać atak paniki, przypomnieć o lekach lub stworzyć „strefę bezpieczeństwa” w tłumie.
Prawa i obowiązki właściciela
Właściciel psa asystującego ma prawo wstępu do wszystkich miejsc publicznych – sklepów, urzędów, środków transportu. Pies nie musi mieć kagańca ani smyczy, ale obowiązkowo nosi specjalną uprząż z napisem „pies asystujący”.
Do obowiązków należą: szkolenia przypominające (co 1-2 lata), regularne wizyty u weterynarza oraz dbanie o kondycję fizyczną i psychiczną zwierzęcia. W przypadku zgubienia certyfikatu potwierdzającego status psa, trzeba niezwłocznie wystąpić o jego duplikat.
Koszty i możliwości dofinansowania
Koszt wyszkolenia psa asystującego waha się od 25 000 do 35 000 zł. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) refunduje do 80% wydatków, ale tylko certyfikowanym organizacjom. Osoby prywatne często muszą partycypować w kosztach lub szukać wsparcia w zbiórkach.
Wiele fundacji (np. DOG IQ, Vis Maior) przekazuje psy nieodpłatnie, pokrywając koszty z dotacji i darowizn. Warunkiem jest jednak podpisanie umowy zobowiązującej do udziału w szkoleniach i kontrolach.
Psy asystujące pomocne nie tylko z barierami fizycznymi
Psy asystujące coraz częściej pomagają osobom z zaburzeniami psychicznymi. W przypadku PTSD zwierzęta wyczuwają wzrost kortyzolu (hormonu stresu) i odwracają uwagę od traumatycznych wspomnień. Dla osób z napadami lęku potrafią przynieść telefon, otworzyć okno lub przywołać pomoc.
Warunkiem jest konsultacja z psychiatrą i potwierdzenie, że pies stanowi element terapii. Szkolenie takich zwierząt trwa dłużej (nawet 2 lata) i wymaga ścisłej współpracy z terapeutą.